![مقاله حقوق شهروندی](https://rozup.ir/view/1934972/ghfgjj2.jpg)
مقاله حقوق شهروندی
حقوق شهروندی
شهروندی (انگلیسیCITIZENSHIP)) همانطور که روشن است ازمشتقات شهر (CITy) است . شهروندی راقلب پیشرفته شهرنشینی میدانند. به باور برخی از کارشناسان ، شهرنشینان هنگامی که به حقوق یکدیگر احترام گذارده وبه مسئولیت های خویش در قبال شهر واجتماع عمل نمایند به شهروند ارتقاء یافته اند.
شهروندی تا پیش از این در حوزه اجتماعی شهری بررسی می شد اما پس از آن شهروندی مفاهیم خود را به ایالت و کشور گسترش داده است، اگرچه امروز بسیاری به شهروندی جهانی نیز می اندیشند. شهروندی امروزه کابردها ومعانی مختلفی یافته است.
در ادامه به سرفصلها وتوضیحات بیشتری اشاره خواهیم کرد:
سرفصلها
1- شهروند وحقوق شهروندی
2- شهروندی پویا
3- آموزش شهروندی
4- حقوق مصرف کننده
5- مفاهیم شهروندی
1-5 مسئولیت های اجتماعی
2-5 مسئولیت های فردی
3-5 مسئولیت های دولت
6- شهروندی در کشورهای گوناگون
1-6 شهروندی در ایران
2-6 شهروندی در افغانستان
3-6 ایلات متحده آمریکا
1- شهروندی وحقوق شهروندی
یک شهروندیک عضو رسمی یک شهر، ایالت یا کشور است . این دیدگاه ،حقوق ومسئولیت هایی را به شهروند یاد آور می شود که در قانون پیش بینی وتدوین شده است. از نظر حقوقی ،جامعه نیازمند وجود مقرراتی است که روابط تجاری ، اموال، مالکیت ،شهرسازی، سیاسی وحتی مسائل خانوادگی را در نظر گرفته وسامان دهد. از این رو از دید شهری موضوع حقوق شهروندی، روابط مردم شهر ، حقوق وتکالیف آنان در برابر یکدیگر واصول وهدف ها و وظایف وروش انجام آن است .همچنین نحوه اداره امور شهر وکیفیت نظارت بر رشد هماهنگ شهر است که میتوان بعنوان مهمترین اصولی بدانیم که منشعب از حقوق اساسی کشور است.
در واقع حقوق شهروندی آمیخته است از وظایف ومسئولیت های شهروندان در قبال یکدیگر، شهرو دولت یا قوای حاکم ومملکت و همچنین حقوق وامتیازاتی که وظیفه آن بر عهده مدیران شهری(شهرداری) دولت یا به طور کلی قوای حاکم می باشد. به مجموعه این حقوق ومسئولیت ها حقوق شهروندی اطلاق می شود.
2- شهروندی پویا
شهروندی اشاره به زندگی روزمره ، فعالیتهای فردی وکسب وکار افراد اجتماع و همچنین فعالیتهای اجتماعی ایشان دارد وبطور کلی مجموعه ای از رفتار واعمال افراد است. شهروندی پویا یا شهروندی فعال در واقع از این نگرش برخاسته است.
شهروندی از این منظر ،مجموعه گسترده ای از فعالیتهای فردی واجتماعی است فعالیتهایی که اگر چه فردی باشند اما برآیند آنها به پیشرفت وضعیت اجتماعی کمک خواهد کرد. همچنین است مشارکتهای اقتصادی ،خدمات عمومی ،فعالیتهای داوطلبانه ودیگر فعالیتهای اجتماعی که در بهبود وضعیت زندگی همه شهروندان موثر خواهد افتاد .در واقع این نگاه ضمن اشاره به حقوق شهروندی مدون .قانونی در نگاه کلی تر به رفتارهای اجتماعی واخلاقی می پردازد که اجتماع از شهروندان خود انتظار دارد . دریافت این مفاهیم شهروندی نیازمند فضایی مناسب برای گفتگو ومشارکت مردم با نقطه نظرات متفاوت ونظارت عمومی است.
3- آموزش شهروندی
آموزش شهروندی بطور غیر رسمی در خانه یا محل کار یا کارگاههای آموزشی ویا بطور رسمی بصورت سرفصل درسی مجزا در مدارس وحتی مدارس ابتدائی ویا بصورت رشته تحصیلی دانشگاهی در واقع به شهروندان می آموزد که چگونه یک شهروندفعال، آگاه ومسئولیت پذیر باشد. در واقع مبنای این آموزشها پرورش یک شهروند نمونه یا شهروند خوب یا ارائه یک الگوی شهروندی نیست بلکه به آنان می آموزد که چگونه تصمیمات خود را با توجه به مسئولیت هایشان در قبال اجتماع وزندگی فردی خود اتخاذ نمایند.
تربیت شهروندی ،یکی از فروغ شهروندی است که باتوجه به تحولات سریع اجتماعی ،فن آوری و سیاسی دوران معاصر، ازجمله دل مشغولی های برنامه ریزان وسیاستگذران تعلیم وتربیت کشورهای جهان به شمار میآید. در کشورهای توسعه یافنه مفاهیم شهروندی از دوران کودکی تا نوجوانی آموزش داده میشودودولت نیز آموزش های لازم رادر اختیار والدین ومعلمان قرار می دهد . در انگلیس از سال 2002 میلادی ،آموزش شهروندی وآشنایی با آن بطور رسمی در برنامه درسی مدارس از سنین 11 الی 16 سالگی قرار گرفت. اهداف این آموزش عموماً موارد ذیل است:
1- آشنایی با حقوق ومسئولیت های شهروندی
2- بحث وبررسی درباره سرفصلها وموضوعات مهم شهروندی
3- فهم وشناخت جامعه آشنایی با فعالیتهای اجتماعی
4- مشارکت فعال در یک برنامه اجتماعی یا گروهی
4- حقوق مصرف کننده
امروزه به دلیل تنوع نیازها وتخصصی شدن مشاغل، افراد یک خانواده برای تأمین مایحتاج مصرفی خود نیازمند استفاده از کالاها وخدمات عرضه شده توسط دیگران هستند. از این رو نیاز به کالاهای مصرفی وخدمات یک نیاز ضروری واجتناب ناپذیر است که هرگونه اختلال در تولید وتوزیع آنها می تواند جامعه ومیریت آن را به چالش بکشاند وعلاوه بر زیاههای مادی صدمات وزیانهای معنوی رانیز متوجه مصرف کننده نماید.
5- مفاهیم شهروندی
مفهوم حقوق بشر اغلب در کنار دو مفهوم ((حقوق اساسی )) و (( حقوق شهروندی )) مطرح می شود . این سه مفهوم ،گاه مترادف جانشین یکدیگر به کار میروند. در تفکیک مفهومی مرزهای ظریفی میان این مفاهیم سه گانه ودلالت موضوعی وجود دارد
میتوان گفت حقوق شهروندی آن بخش از حقوق اساسی است که در قانون اساسی هر کشوری شکل ملی به خود گرفته میگیرد و فقط شامل حال شهروندان همان کشورخاص می شود( مانند حق مشارکت سیاسی که ملهم از حقوق بشر در شکل نسبی آن است)
بسیاری براین عقیده اند که قوانین موضوعه هر کشوری تأثیر مستقیم از مفهوم شهروندی وحقوق شهروندی می پذیرد.بعضی شهروندی رادر ابعاد اجتماعی شهروندان وهمچنین مسئولیت های دولت در قبال شهروندان بررسی کرد. بانگاهی کلی در جوامع مختلف میتوان بخشی از این مفاهیم مشترک را عنوان وتکمیل کرد.
مسئولیت های اجتماعی1 - 5
شهروندان بطور داوطلبانه امکانات خودرا جهت کمک به پیشرفت وبهبود شهر بکار مگیرند.شهروندان فعال با توجه به تخصص واستعداد خود در سازمانها وکمیته های محلی گوناگون نظیر انجمن اولیاء ومربیان وسازمان های غیر دولتی عضویت وفعالیت میکنند. مشارکت در پروزهای اجتماعی برای پیشرفت جامعه وهمچنین یافتن مشکلات وراه حل آن ها بسیار سودمند خواهد بود . صاحبنظران برین عقیده اند که اجتماعات محلی ،ونهادهای مردم محور می توانند با ارئه رفتارهای جدید ونهادینه ساختن آنها در جوامع ،نقش موثری در ایجاد وبازتولید مفهوم شهروندی ایفا نمایند.
مسئولیت های فردی 2- 5
رأی دادن: حق رأی در عین حال که ،از نظر بسیاری از جمله مسئولیت های شهروندی محسوب میگردد اما درواقع یک امتیاز نیز می باشد . کسانی که رأی نمی دهند در واقع صدایشان در دولت شنیده نمی شود.قبل از رأی گیری ، اطلاعات مربوط به موضوع یار نامزدها باید بصورت شفاف به اطلاع شهروندان برسد.
خدمت در ارتش:در زمان جنگ ، هرمردیکه توانایی بدنی داردبرای جنگ فراخوانده میشود .در زمان صلح نیز به صورت خدمت اجباری سربازی ویا داوطلبانه در نیروهای مسلح حاضر میشوند.
در بعضی از ایلات یامناطق محلی ممکن است به افرادی فرمان داده شود تا در دستگیری مجرمین یا برقراری صلح وامنیت یا اجرای یک فرمان به کلانتر کمک کنند.
احترام به قانون وحقوق دیگران:هر شهروندی می بایست از قوانین اجتماع ،ایالت وکشوری که در آنجا زندگی میکند ،پیروی کند.
هرشهروندی می بایست به حقوق دیگران احترام بگذارد.
پرداخت مالیات: هرشهروندی موظف به پرداخت مالیات بردرآمد ودیگر عوارض قانونی بر اساس درستکاری وراستی وسرموقع میباشد.
مسئولیت های دولت 3 - 5
از جمله مسئولیت های دولت ،خرج نمودن مالیات وعوارض دریافتی توسط بخش های دولتی جهت ارائه خدمات زیر، به شهروندان است:
1- حفاظت از جان ومال وحقوق وامنیت شهروندان: توسط پلیس ، آتش نشانی ، امداد در حوادث وبلایای پیش بینی نشده، دادگاه وسامانه قضائی ونیروهای مسلح.
2- بهداشت وسلامتی: آب وغذای سالم،بازرسی از شیر وگوشت، نگهداری از بیمارستان ها،
3=آموزش: مدرسه ها وکتابخانه های عمومی.
4-نگهداری ،تعمیر وساخت جاده ها ،بزرگراهها، وخیابان ها وراه آهن
5- حفاظت از پس اندازها،با بازرسی از بانک ها وضمانت حساب بانکی
6- کمک وجبران خسارت در موارد پیش بینی نشده مانند سیل ،زلزله وخشکسالی
6- شهروندی در کشورهای گوناگون
حال شهروندی درسه کشور ایران ،افغانستان وایالات متحده آمریکا را بررسی میکنیم:
شهروندی در ایران 1 - 6
تا قبل از این در ایران ،شهروندی تنها از منظر شهر نشینی مطرح می گردیدوشهروندی رابطه متقابل یک شهرنشینی باشهر ومدیران شهری وشهرداری دیده می شد وحقوق شهروندی را در گرو تصویب نقشه جامع شهر میدیدند.
اما استفاده از واژه شهروند وشهروندی یا حقوق شهروندی در سال های اخیر در میان حقوقدانان ومجامع قانونی وحقوقی دید جامعتری یافت. در سال 83 قانونی با عنوان (( احترام به آزادی های مشروع وحفظ حقوق شهروندی)) به تصویب مجلس رسید وبه نام((بخشنامه حقوق شهروندی)) در قوه قضائیه ،دستور کار واحد گردید. رئوس مهم این قانون درباره نحوه بازداشت و بازجوئی ومنع شکنجه ورفتار متهمان توسط ضابطین ومجریان قضائی بود. هر چند در سالهای اخیر واژه شهروند به جای تبعه در ایران به سرعت فراگیر شده وکاربرد عمومی پیدا کرده است اما برخی از صاحب نظران در امور مسائل حقوقی وزبانی هنوز هم به این عقیده اند که در جوامع چون ایران ،تاجیکستان و افغانستان که تا هنوز اختلاف سطح در زمینه های اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی میان شهر وروستا خیلی بزرگ است، کاربرد این واژه به جای تبعه در حقیقت تبعیض در مقابل روستائیان به شمار خواهد رفت. زیرا به آنها شاید این تصور داده شود که مانند شهر نشینان اتباع متساوی الحقوق کشور به شمار نمیروند.
قواعد تابعیت در قانون مدنی ایران آورده شده اند. جلد دوم قانون مدنی مصوب 1313 با اصلاحات بعدی ، در شماری از مواد خود به شرایط کسب تابعیت ایرانی ،سلب تابعیت وبازگشت به تابعیت اختصاص پیدا کرده است.ماده 976 قانون مدنی کسانی راکه ایرانی هستند بر شمرده وماده 979 شرایطی راکه بیگانگان میتوانند به تابعیت ایرانی درآیند مقرر نموده است. ماده 979 اعلام میدارد((اشخاصی که دارای شرایط ذیل باشند میتوانند تابعیت ایران را تحصیل کنند.
1- به سن 18 سال تمام رسیده باشند
2- پنج سال اعم از متوالی یا متناوب در ایران ساکن بوده باشند.
3- فراری از خدمت نظامی نباشند.
4- در هیچ مملکتی به جنح مهم یا جنایت غیر سیاسی محکوم نشده باشند.
شهروندی در افغانستان 2 - 6
در قانون اساسی افغانستان از واژه تبعه استفاده شده است .از مهمترین عوامل اخلال در عوامل شهروندی در افغانستان معاصر،جنگ سالاری ،مردم سالاری، نژاد پرستی وقوم گرائی ) نام برده می شود. جنگ سالاری در 250 سال اخیر تاریخ افغانستان مبنای جامعه بوده است وهرگورهی که قدرت نظامی بیشتر داشته است از قدرت سیاسی بیشتری برخوردار می شده است . مرد سالاری نیز در جامعه افغانستان ریشه دوانده است. چنانکه زنان که نیمی از شهروندان هستند در عمل همچنان از حضور در جامعه افغانستان بازمانده اند.
شهروندی در ایالات متحده آمریکا 3 - 6
حقوق شهروندی وآزادی مردم ایالات متحده آمریکا در منشور حقوق ایالات متحده آمریکا که در سال 1791 میلادی به قانون اساسی آن کشور الحاق گردید، مشخص وحراست شده است.مهمترین حقوق شهروندی در ایالات متحده آمریکا براساس این منشور عبارتند از:
متمم یکم : آزادی مذهب و آزادی بیان
متمم دوم: آزادی مالکیت وحمل اسلحه
متمم سوم: حراست از مالکیت مسکن افراد در زمان صلح وجنگ
متمم چهارم: حق امنیت جان ، مسکن ومالکیت افراد در برابر تفتیش وتوقیف
متمم پنجم تا هشتم : دادرسی،محاکمه ومجازات عادلانه
متمم نهم: منحصر نشدن حقوق وآزادی افراد به موارد بیا نشده
بنی آدم اعضای یکدیگرند که درآفرینش زیک گوهرند
چو عضوی بدرد آورد روزگار دگر عضوها رانماند قرار (( سعدی))
واالسلام محمد حجازی تاریخ نگارش : 16/12/1390
ماده 976 قانون مدنی ایران
افراد ذیل تبعه ایران محسوب میشوند:
1-کلیه ساکنین ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد .تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنها مورد اعتراض دولت ایران نباشد.
2- کسانی که پدر آنها ایرانی است اعم از این که در ایران یا در خارج متولد شده باشند.
3- کسانی که در ایران متولد شده وپدر ومادر آنها غیر معلوم باشند.
4- کسانی که در ایران از پدرومادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده بوجود آمده باشند.
5- کسانی که در ایران از پدر یکه تبعه خارجی بوجود آمده وبلافاصله پس از رسیدن به سن هیجده سال تمام یکسال دیگر در ایران اقامت کرده باشند والا قبول شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.
6- هر زن خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند.
7- هر تبعه خارجی که تابعیت ایرات راتحصیل کرده باشد.
تبصره
اطفال متولد از نمایندگان سیاسی وکنسولی خارجه مشمول فقره 4و5 نخواهند بود.
تعریف
اشخاصی که مشمول یکی از موارد زیر باشند تبعه ایران محسوب میشوند:
1- تابعیت خون با تابعیت نسبی که به موجب بند 976 ماده قانون مدنی تابعیت شخص از طریق نسبت (پدر ایرانی) به طفل تحمیل میشود.
2- تابعیت خاک که به موجب بندهای 3و4و5 976 ماده قانون مدنی تابعیت شخص براساس محل تولد وی مشخص میشود
3- به موجب بند 6 ماده 976 قانون مدنی هر زن دارای تابعیت خارجی که با مرد ایرانی ازدواج نماید.
4- به موجب بند 7 ماده 976 قانون مدنی هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد.